भारत–पाकिस्तान युद्धले नेपालमा पार्न सक्ने प्रभाव

२४ बैशाख,झापा

दक्षिण एशियामा भारत र पाकिस्तानबीचको द्वन्द्व केवल दुई मुलुक सीमित समस्याको कुरा होइन। यसले सम्पूर्ण क्षेत्रको स्थायित्व, सुरक्षा र आर्थिक अवस्थालाई प्रत्यक्ष वा परोक्ष रूपमा असर पार्ने सम्भावना रहन्छ। विशेषतः नेपाल जस्तो छिमेकी मुलुकका लागि यसको प्रभाव बहुआयामिक हुन सक्छ।

१. आर्थिक झटका

नेपालको अधिकांश व्यापारिक निर्भरता भारतमाथि रहेको छ। भारत–पाकिस्तान युद्धका कारण भारतको सिमाना बन्द भएमा वा ढुवानी सेवा प्रभावित भएमा नेपालमा अत्यावश्यक वस्तुहरूको अभाव, मूल्यवृद्धि, र आर्थिक असन्तुलन उत्पन्न हुन सक्छ। यस्तै, विदेशी लगानीकर्ताहरू पनि क्षेत्रीय अस्थिरताका कारण नेपालजस्तो सानो अर्थतन्त्रबाट पन्छिन सक्छन्।

२. सुरक्षा चुनौती र कूटनीतिक दबाब

नेपालले सधैं तटस्थ परराष्ट्र नीति अवलम्बन गर्दै आएको छ। तर युद्धको अवस्थामा भारत वा पाकिस्तान दुबैले समर्थनको अपेक्षा गर्न सक्छन्। यसले नेपालको कूटनीतिक सन्तुलनमा दबाब सिर्जना गर्छ। साथै खुला सिमानाका कारण गैरकानुनी गतिविधि, हतियार ओसारपसार, वा शरणार्थीको प्रवेशजस्ता जोखिम बढ्न सक्छन्।

३. विदेशी रोजगारीमा असर

भारत र पाकिस्तानमा कार्यरत हजारौं नेपाली कामदारहरू युद्धको चपेटामा पर्न सक्छन्। उनीहरूको रोजगारी गुम्न सक्ने, वा उद्दार गर्नुपर्ने अवस्था आउन सक्छ। नेपाल सरकारलाई तत्काल सुरक्षा योजना र उद्दार रणनीति बनाउने आवश्यक पर्दछ।

४. मानवीय र सामाजिक प्रभाव

युद्धले मानवीय संकट निम्त्याउँछ। भारतमार्फत पाकिस्तानबाट शरणार्थी नेपाल पस्ने सम्भावना रहन्छ, जसले सामाजिक, आर्थिक र प्रशासनिक क्षेत्रमा दबाब सिर्जना गर्न सक्छ। अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरूले नेपाललाई सहायता केन्द्र बनाउन प्रस्ताव ल्याउन सक्छन्, जसको कूटनीतिक व्यवस्थापन आवश्यक पर्छ।

५. भूराजनीतिक सन्तुलनमा प्रभाव

भारत–पाकिस्तान युद्धले चीन, अमेरिका र अन्य शक्तिशाली राष्ट्रहरूलाई पनि तान्न सक्छ। यस्तो अवस्थामा नेपालले आफ्नो सार्वभौमिकता सुरक्षित राख्दै सन्तुलित परराष्ट्र नीति अपनाउनु आवश्यक हुन्छ।

निष्कर्ष:

भारत–पाकिस्तान युद्धको लहर नेपालसम्म आइपुग्ने निश्चित हूँदा सुरक्षा, अर्थतन्त्र, सामाजिक सेवा र कूटनीतिक रणनीतिमा यसको असर देखिन सक्छ। शान्तिपूर्ण र गहिरो कूटनीति, राष्ट्रिय तयारी, र तटस्थ नीति नै यस्तो संकटको सामना गर्न नेपालको प्रमुख हतियार हुन सक्छ।